Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (COM (2008) 400, pg. 4), ως Πράσινη Δημόσια Σύμβαση (ΠΔΣ, Green Public Procurement) ορίζεται η διαδικασία όπου οι αναθέτουσες αρχές επιδιώκουν να προμηθευτούν αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση με αντίστοιχα προϊόντα, υπηρεσίες και δημόσια έργα με τις ίδιες βασικές λειτουργικότητες.

Ο δημόσιος τομέας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής στην οικονομία. Οι κρατικές δαπάνες για έργα, αγαθά και υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 14% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας περίπου 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. [1] Μέσω των ΠΔΣ εκπληρώνονται οι στόχοι περιβαλλοντικής πολιτικής για την κλιματική αλλαγή, την ενεργειακή απόδοση και την ποιότητα του αέρα και ταυτόχρονα μπορεί να επιτευχθεί αύξηση της οικονομικής απόδοσης με την κοστολόγηση του κύκλου ζωής.  Οι δημόσιοι φορείς με τον τρόπο αυτό συμβάλουν στην προώθηση της καινοτομίας και της ανάπτυξης ανταγωνιστικών βιώσιμων λύσεων ενώ συγχρόνως ενισχύουν την εικόνα τους και δίνουν το καλό παράδειγμα.

Το θεσμικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων περιλαμβάνει προαιρετικές διατάξεις για τις ΠΔΣ με εξαίρεση ορισμένες περιπτώσεις υποχρεωτικών διατάξεων σε ειδικότερη τομεακή νομοθεσία π.χ. πλαστικά μιας χρήσης, ενεργειακή απόδοση κτιρίων. Προς την ίδια κατεύθυνση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παροτρύνει τις αναθέτουσες αρχές να λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικούς παράγοντες στις διαγωνιστικές διαδικασίες, ενώ παράλληλα έχει θεσπίσει πράσινα κριτήρια για μια σειρά από κατηγορίες προϊόντων, υπηρεσιών και δημοσίων έργων που παρουσιάζονται σε σχετική ιστοσελίδα: http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm. Αυτά τα πράσινα κριτήρια είναι προαιρετικά, ενώ σε τακτική βάση επανεξετάζονται και επικαιροποιούνται. Επιπρόσθετα, ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να καταρτίσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης (ΕΣΔ) για την προώθηση των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων και να υποβάλουν προτάσεις για τη χάραξη εθνικής πολιτικής. Τα ΕΣΔ θέτουν εθνικούς στόχους και παρέχουν πολιτική ώθηση στη διαδικασία εφαρμογής και ευαισθητοποίησης για πιο οικολογικές δημόσιες συμβάσεις.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης θέτει ποσοστιαίους ποσοτικούς στόχους για το σύνολο των δημοσίων συμβάσεων που θα προκηρύσσονται κατ’ έτος, ανάλογα με τον φορέα υλοποίησης (κεντρικές κυβερνητικές αρχές/ μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές/ αναθέτοντες φορείς). Συγκεκριμένα, οι φορείς υλοποίησης θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους ποσοστιαίους ποσοτικούς στόχους κατ’ έτος, του Πίνακα Β2 του ΕΣΔ για τις κατηγορίες των αγαθών, υπηρεσιών και δημοσίων έργων, δεσμευτικής εφαρμογής και του Πίνακα Β3 για τις κατηγορίες μη δεσμευτικής εφαρμογής, υιοθετώντας σταδιακά τουλάχιστον τα στοιχειώδη κριτήρια που παρατίθενται στο Παράρτημα του ΕΣΔ. Η υποχρέωση εφαρμογής ξεκινά από 1.1.2021 για τις κεντρικές κυβερνητικές αρχές, 1.1.2022 για τις μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές και 1.1.2023 για τους αναθέτοντες φορείς. Ο βαθμός υιοθέτησης των κριτηρίων που τίθεται ως στόχος διαφέρει από 20% έως 80%.

Όταν το αντικείμενο μιας δημόσιας σύμβασης ανήκει στην κατηγορία των αγαθών, υπηρεσιών και δημοσίων έργων δεσμευτικής εφαρμογής, τότε στις διακηρύξεις είναι υποχρεωτική η ενσωμάτωση των πράσινων κριτηρίων του ΕΣΔ, για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Αντίθετα, για τις κατηγορίες μη δεσμευτικής εφαρμογής, η ενσωμάτωση πράσινων κριτηρίων στις διακηρύξεις αποτελεί ισχυρή σύσταση. Σε καμία περίπτωση όμως δε θίγεται η νομιμότητα της σύμβασης από την ενσωμάτωση ή όχι των πράσινων κριτηρίων σε αυτή.

ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων για τα έτη 2021 έως 2023 εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμ. 14900/4-2-2021 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η σχετική ΚΥΑ δημοσιεύτηκε στο υπ’ αρ. 466/Τεύχος Β’/8-2-2021 Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης (ΦΕΚ).

Για τις κατηγορίες αγαθών, υπηρεσιών και δημοσίων έργων που περιλαμβάνονται στο ΕΣΔ, μια σύμβαση μπορεί να χαρακτηριστεί πράσινη αν πληρούνται τα πράσινα κριτήρια που αναφέρονται στο Παράρτημα 2 του ΕΣΔ. Για οποιαδήποτε άλλη κατηγορία η οποία δεν περιλαμβάνεται στο ΕΣΔ, μια σύμβαση μπορεί να χαρακτηριστεί πράσινη αν πληρούνται τουλάχιστον τα στοιχειώδη κριτήρια που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατηγορία αυτή, χωρίς ωστόσο να προσμετρούνται για τη επίτευξη των εθνικών στόχων.

Τα πράσινα κριτήρια της ΕΕ έχουν καταρτιστεί για να διευκολυνθεί η εφαρμογή της διαδικασίας προμήθειας προϊόντων, παροχής υπηρεσιών και δημοσίων έργων με οικολογικό προσανατολισμό, και να μπορούν να ενσωματωθούν απευθείας στα τεύχη προκήρυξης των σχετικών διαγωνισμών. Επικαιροποιούνται τακτικά, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τα προϊόντα, τις νέες τεχνολογίες, τις εξελίξεις στην αγορά και τις αλλαγές στη νομοθεσία, ενώ για τις περισσότερες κατηγορίες αγαθών είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ (και στην ελληνική γλώσσα). Η πρόσβαση είναι ελεύθερη σε όλους μέσα από τη σχετική ιστοσελίδα της ΕΕ (https://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm).